Εάν ζητούσατε από ένα μικρό παιδί πριν από 50 χρόνια να ζωγραφίσει μια εικόνα ενός επιστήμονα, περίπου στο 99% των
σχεδίων θα απεικονίζονταν άνδρες.Ζητήστε από
τα παιδιά να κάνουν το ίδιο σχέδιο σήμερα και σχεδόν το ένα τρίτο των ζωγραφιών
θα απεικονίζουν γυναίκες.Αυτή η μεταβολή μέσα στις δεκαετίες καταγράφηκε σε μια νέα μελέτη που εξέτασε πώς τα
παιδιά αναπτύσσουν φυλετικά στερεότυπα γύρω από την επιστήμη.Μην ξεχνάμε πως στα αγγλικά δεν υπάρχουν οριστικά άρθρα π.χ. draw a scientist αφορά τόσο άνδρες όσο και γυναικές.Ενώ στα ελληνικά, αντιστοιχά, θα ζητούσαμε να ζωγραφίσουν έναν ή μια επιστήμονα.
Η μελέτη,
που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Child Development, εξέτασε 78
διαφορετικές μελέτες που αφορούσαν πάνω από 20.000 παιδιά, από το 1966 έως το
2016. Διαπίστωθηκε ότι τα παιδιά στις μέρες μας, είναι πιθανότερο να
απεικονίσουν έναν επιστήμονα ως γυναίκα.
Ο David I. Miller, επικεφαλής επιστήμονας στη μελέτη και υποψήφιος διδάκτωρ στην ψυχολογία
στο Πανεπιστήμιο Northwestern, δήλωσε στο
CNN ότι τα νέα αυτά δεδομένας αποτελούν μια αντανάκλαση τόσο της αύξησης
των γυναικών στην επιστήμη, όσο και της αύξησης των γυναικών που εκπροσωπούν
την επιστήμη στα Μ.Μ.Ε. και όχι μόνο.
«Βλέπουμε
περισσότερες γυναίκες να αποκτούν πτυχία στις φυσικές επιστήμες», δήλωσε ο Miller, η έρευνα του οποίου σημειώνει ότι από το 1960 το ποσοστό των γυναικών που
απασχολούνται ως επιστήμονες στις ΗΠΑ "αυξήθηκε από 28% σε 49% στη Βιολογία,
από 8% σε 35% στη Χημεία και από 3% σε
11% στη Φυσική και την Αστρονομία. "
Αλλά και η
ανάδειξη γυναικών επιστημόνων σε περιοδικά,τηλεόραση και ταινίες, επίσης
παίζουν ρόλο.
Ο Μίλερ
ανέφερε ταινίες όπως η "Αφανείς Ηρωίδες-Hidden Figures", η αληθινή
ιστορία τριών Αφροαμερικανίδων που υπήρξαν από τους βασικούς πρωταγωνιστές της
αποστολής της NASA στο φεγγάρι,
ως παράδειγμα της ποπ κουλτούρας που αναδιαμορφώνει τις αντιλήψεις των παιδιών για τα φυλετικά πρότυπα στην επιστήμη, καθώς και την αύξηση των εικόνων γυναικών
επιστημόνων σε παιδικά περιοδικά όπως το Highlights. Ο Μίλερ δήλωσε ότι στη δεκαετία του 1960 μόνο το 13% των επιστημόνων αφορούσε γυναίκες στο Highlights. Ο αριθμός σήμερα φτάνει περίπου το 44%.
«Τα παιδιά σχηματίζουν αντιλήψεις από αυτά που βλέπουν», πρόσθεσε.
Τα αποτελέσματα της μελέτης
Η μελέτη είναι η πρώτη συστηματική και ποσοτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας "Draw-A-Scientist" και συνδυάζει αποτελέσματα από 78 μελέτες στις Η.Π.Α., στις οποίες συμπεριλαμβάνονται περισσότερα από 20.000 παιδιά (νηπιαγωγείου μέχρι γυμνασίου).
Στην πρώτη μελέτη ορόσημο, που διεξήχθη μεταξύ του 1966 και του 1977, λιγότερο από το ένα τοις εκατό των σχεδόν 5.000 παιδιών έσυρε μια εικόνα που μοιάζει με μια γυναίκα όταν της ζητήθηκε να σχεδιάσει έναν επιστήμονα. Τα έργα τέχνης σχεδόν απεικόνισαν τους άντρες που εργάζονταν στο εργαστήριο, συχνά με εργαστηριακά παλτά, γυαλιά και τρίχες προσώπου.
Αλλά σε μεταγενέστερες μελέτες (1985 έως 2016), 28% των παιδιών απεικόνισε κατά μέσο όρο γυναίκες επιστήμονες. Επιπλέον, τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια ζωγραφίζουν συχνότερα γυναίκες επιστήμονες, αν και τα κορίτσια γενικά απεικονίζουν γυναίκες επιστήμονες πολύ συχνότερα από τα αγόρια.
"Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι τα στερεότυπα των παιδιών αλλάζουν καθώς οι ρόλοι των γυναικών και των ανδρών αλλάζουν στην κοινωνία", ανέφερε η συνάδελφος της μελέτης Alice Eagly, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Κολλέγιο Τεχνών και Επιστημών του Πανεπιστημίου Weinberg στο Northwestern και συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Ινστιτούτου Πολιτικής Έρευνας . "Τα παιδιά εξακολουθούν να ζωγραφίζουν περισσότερους άνδρες επιστήμονες σε πρόσφατες μελέτες, αλλά αυτό είναι αναμενόμενο καθώς οι γυναίκες παραμένουν μειονότητα σε διάφορους επιστημονικούς τομείς".
Τα πράγματα αλλάζουν καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν
Αλλά τα
πράγματα μεταβάλονται ελαφρώς καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Η έρευνα έδειξε επίσης
ότι καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και φτάνουν στο γυμνάσιο, είναι πιο πιθανό να
επιστρέψουν στην απεικόνιση των επιστημόνων ως ανδρών.
"Κατά
τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η τάση να απεικονίζονται
άνδρες επιστήμονες αυξήθηκε με γοργούς ρυθμούς, με την αύξηση της ηλικίας",
αναφέρει η μελέτη. «Όταν τα παιδιά ξεκικούν το λύκειο, στις ηλικίες 14-15, ζωγράφιζαν
περισσότερους άνδρες απ’ ότι γυναίκες επιστήμονες με αναλογία 4
προς 1, περίπου».
Ο Miller εξήγησε ότι ενώ ορισμένα φυλετικά στερεότυπα εμφανίζονται "πολύ
νωρίς, ήδη από την ηλικία των 2 ή 3 ετών", τα περισσότερα παιδιά όταν ξεκινούν
το νηπιαγωγείο στην ηλικία των 5 ετών δεν έχουν υιοθετήσει το στερεότυπο του
αντρικού επιστήμονα επειδή δεν έχουν ακόμη ένα πραγματικό πλαίσιο αναφοράς για
το τι είναι ένας επιστήμονας.
Η θέαση των
γυναικών επιστημόνων στην πραγματική ζωή ή η απεικόνιση τους στην ποπ κουλτούρα
συμβάλλει στη διαμόρφωση των απόψεων αυτών στα μικρά παιδιών, αλλά αυτές οι
απόψεις αλλάζουν καθώς μεγαλώνουν.
Κοτόπουλο και αυγό
Τα παραπάνω σημαίνουν πως θα υπάρξουν περισσότερες νέες γυναίκες που θα ασχοληθούν με την
επιστήμη; Ναι, πιστεύει ο Μίλερ, ο οποίος παρομοίασε αυτού του είδους το σενάριο
με «ένα κοτόπουλο και ένα αυγό»: περισσότερες γυναίκες ακολουθούν επιστημονικές
σταδιοδρομίες, αποκτούν πτυχία και θέσεις εργασίας, εν μέρει γιατί βλέπουν τον
εαυτό τους ως πρότυπα-επιστήμονες στην ποπ κουλτούρα και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Και αντίστροφα, υπάρχουν περισσότερες απεικονίσεις γυναικών επιστημόνων στα
μέσα ενημέρωσης επειδή υπάρχουν περισσότερες γυναίκες επιστήμονες.
"Τα
στερεότυπα για τους επιστήμονες έχουν γίνει λιγότερο αρρενωπά με την πάροδο του
χρόνου", δήλωσε.
Για να
αποκτήσουν περισσότερες νέες γυναίκες ενδιαφέρονται για την επιστήμη, ο Miller είπε ότι όλοι πρέπει να αναγνωρίσουμε πόσο κρίσιμο είναι τα χρόνια της πρωτοβάθμιας
και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
«Οι γονείς
και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γνωρίζουν ότι το δημοτικό και το γυμνάσιο είναι
μια κρίσιμη περίοδος, όταν τα παιδιά αρχίζουν να υιοθετούν στερεότυπα για τους
επιστήμονες. Είναι σημαντικό οι μαθητές να εκτίθενται σε ποικίλα παραδείγματα επιστημόνων».
Πηγές: