Τους καλοκαιρινούς μήνες είτε ζεις στην πόλη είτε σε χωρίο είτε κάνεις τα μπάνια σου σε κάποια παραλία, πάντα σου κάνει παρέα ο ήχος των τζιτζικιών. Οι περισσότεροι το έχουμε στο μυαλό μας σαν ένα τεμπέλικο έντομο λόγω του μύθου του Αισώπου.Θα δείτε όμως παρακάτω πως το τζιτζίκι δεν είναι τόσο ταπεινό όσο νομίζαμε!
Λίγα λόγια
Τζιτζίκι είναι το λαϊκό όνομα διάφορων ειδών εντόμων από την
οικογένεια Cicadidae. Στην Ευρώπη η οικογένεια αποτελείται από δυο
υποοικογένειες με μόνο τρία γένη. Στην Ελλάδα συναντούμε τα είδη Cicada orni,
Cicadatra alhageos, Cicadatra atra, Cicadatra hyalina, Cicadatra hyalinata και
Lyristes plebeius.
Το τζιτζίκι ή τζίτζικας ή τέττιξ στα αρχαία ελληνικά είναι
ένα έντομο που ζει συνήθως στα δένδρα και παράγει ένα χαρακτηριστικό ήχο που
προδίδει την παρουσία του. Ο τζίτζικας είναι έντομο της οικογένειας των
τετιγιδών και υπάρχουν πολλά είδη του.
Αν και έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος για έντομα (2-5 εκατοστά) είναι δύσκολο να τα εντοπίσει κανείς, γιατί το χρώμα τους είναι παρόμοιο με το χρώμα των κορμών των δένδρων. Το σώμα του είναι πεπλατυσμένο, το κεφάλι του κοντό και πλατύ, έχει πέντε μάτια, δύο μεγάλα, κανονικά και τρία μικρότερα, βοηθητικά. Τα φτερά του είναι φτιαγμένα από λεπτή διαφανή μεμβράνη και τα πόδια του λεπτά και μακριά. Το χρώμα του σε γενικές γραμμές είναι μαύρο. Όμως διακρίνουμε σ' αυτόν και διάφορες αποχρώσεις κίτρινου και καφέ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το τζιτζίκι, για την ειδική ηχητική συσκευή που υπάρχει ανάμεσα στο θώρακα και την κοιλιά του τζιτζικιού μέσω της οποίας δημιουργείται αυτό το ιδιόμορφο τερέτισμα, που ακούγεται τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες. Η συσκευή αποτελείται από δύο κοιλότητες που χωρίζονται από μια λεπτή μεμβράνη τεντωμένη. Κάθε φορά που δονείται η μεμβράνη αυτή, παράγεται ο ήχος.
Κύκλος ζωής
Πιθανότατα δεν ήξερες ότι το τζιτζίκι, με μια πρώιμη μορφή, ζει σαν ταπεινό σκουλήκι κάτω από το έδαφος από 4 έως 17 χρόνια ανάλογα με το είδος. Ή πως, από τη στιγμή που βγαίνει στην επιφάνεια, και σκαρφαλώνει στα δέντρα, και βγάζει φτερά κι αρχίζει να τραγουδά, έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση. Λίγες εβδομάδες αργότερα, πεθαίνει.
Τρέφεται με τη λύμφη των βλαστών, τους οποίους τρυπά με μια
ειδική προβοσκίδα, που μοιάζει με έμβολο. Η θηλυκή γεννά τα αυγά της μέσα σε
τρύπες που κάνει πάνω στους μαλακούς βλαστούς. Αυτό γίνεται κατά τον Ιούλιο ή
τον Αύγουστο. Από τα αβγά βγαίνουν οι προνύμφες, περίπου κατά το τέλος του
καλοκαιριού, οι οποίες κατεβαίνουν από τα δέντρα, κάνουν τρύπες μέσα στη γη,
κοντά στις ρίζες κι εκεί μπορούν να ζήσουν και τέσσερα χρόνια (αλλού 17 ή 13
χρόνια) μέχρι που να μετατραπούν σε κανονικές νύμφες.
Στο παρακάτω βίντεο θα απολαύσεις τον κύκλο ζωής του τζίτζικα σε λίγα μόνο λεπτά!
Τζίτζικας και Αρχαία Ελλάδα
Με το τζιτζίκι είναι συνδεδεμένος και ο μύθος του Τιθωνού. Ο
Τιθωνός ήταν θνητός που είχε γίνει αθάνατος από τους θεούς μετά από παράκληση
της Ηούς, η οποία όμως ξέχασε να ζητήσει να παραμείνει και νέος. Όταν λοιπόν ο
Τιθωνός έφθασε σε έσχατο γήρας, η Ηώς, που ως θεά ήταν και αθάνατη και πάντα
νέα, δεν μπορούσε πια να τον βλέπει. Τότε οι θεοί τον λυπήθηκαν και τον
μεταμόρφωσαν σε ένα ζαρωμένο έντομο που μιλά ακατάπαυστα, το τζιτζίκι.
Εκπαιδευτικές δράσεις
Αφού λοιπόν διαβάσετε στα παιδιά τις πληροφορίες και δείτε και το βίντεο μπορείτε να ζωγραφίσετε τον κύκλο ζωής του που μπορείτε να το κατεβάσετε εδώ.Μια εξαιρετική αναπαράσταση του κύκλου ζωής μπορείτε να βρείτε και εδώ απλώς είναι στα αγγλικά (κάποια στιγμή θα το μεταφράσω!).
Ακόμη μπορείτε να διαβάσετε μαζί τον μύθο του Αισώπου αλλά και να παρακολουθήσετε και αυτό το βιντεάκι "Η επιστροφή των τζιτζικιών".
Τέλος γύρω στα τέλη Ιουνίου μπορείτε αν ψάξετε λίγο γύρω σας να βρείτε το κέλυφος που αφήνουν πίσω τους τα τζιτζίκια όταν αλλάζουν δέρμα και να το μελετήσουν τα παιδιά με μεγεθυντικό φακό.
Με πληροφορίες από: Η Απίστευτη Ζωή Των Τζιτζικιών, Η απίστευτη ζωή των τζιτζικιών