Ο Άλφρεντ Νόμπελ και τα βραβεία

Tα βραβεία Νομπέλ (ορθή προφορά Νομπέλ) είναι τα πιο προβεβλημένα βραβεία στον κόσμο. Θεσμοθετήθηκαν το 1895 με τη διαθήκη του σουηδού επιχειρηματία και εφευρέτη Άλφρεντ Νομπέλ (1833-1896). Ανακοινώνονται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο και απονέμονται στις 10 Δεκεμβρίου, επέτειο θανάτου του Νομπέλ.

Τα βραβεία Νόμπελ είναι πέντε τον αριθμό (Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής και Φυσιολογίας, Λογοτεχνίας και Ειρήνης), ενώ ένα έκτο, αυτό των οικονομικών, προστέθηκε το 1968, με χορηγό την Τράπεζα της Σουηδίας, που απλώς φέρει την ονομασία «Νομπέλ», χωρίς να σχετίζεται με τη βούληση του Άλφρεντ Νομπέλ. Φέρει τον τίτλο «Βραβείο Οικονομικών Επιστημών της Τράπεζας της Σουηδίας στη μνήμη του Άλφρεντ Νομπέλ».

Ποιος ήταν ο Άλφρεντ Νόμπελ;

Ο Άλφρεντ Νόμπελ γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου του 1833 στη Στοκχόλμη της Σουηδίας. Παιδί ακόμη μετακόμισε με τη μητέρα του και τα δύο αδέρφια του στην Αγία Πετρούπολη, όπου πέντε χρόνια νωρίτερα είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του. Ο πατέρας του Άλφρεντ, Ιμάνουελ Νόμπελ, ήταν αρχιτέκτονας και εφευρέτης και στην Αγία Πετρούπολη είχε ανοίξει ένα μηχανουργείο. Σύντομα απέκτησε πολλά χρήματα επειδή προμήθευε πολεμικό εξοπλισμό στη ρωσική κυβέρνηση. 

Επειδή η οικογένεια είχε την οικονομική δυνατότητα, ο Άλφρεντ παρακολούθησε μαθήματα κατ’ οίκον μέχρι τα 16 του. Ο πατέρας του τον προόριζε για χημικό. Ο Άλφρεντ ήταν ιδιαίτερα έξυπνος και περίεργος να μάθει πως λειτουργούν πολλά πράγματα. Έκανε μαθήματα χημείας στο σπίτι και παράλληλα έμαθε να μιλά πολύ καλά Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και Ρωσικά. Ο Νόμπελ στα 18 του ταξίδεψε στη Γαλλία συνεχίζοντας τις σπουδές του στη χημεία. Δύο χρόνια πραγματοποιούσε πειράματα σε εργαστήρια στο Παρίσι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο επόμενος σταθμός του. Πέντε χρόνια αργότερα γύρισε στη Ρωσία για να βοηθήσει τον πατέρα του στην επιχείρηση. Εκείνη την εποχή μαινόταν ο Κριμαϊκός Πόλεμος και η επιχείρηση του πατέρα του ήκμαζε.

Η ανακάλυψη της νιτρογλυκερίνης

Με τη λήξη όμως του πολέμου το 1856, η Ρωσία δεν ήθελε να αγοράσει άλλα όπλα από τον Ιμάνουελ και έτσι πτώχευσε. Η οικογένεια Νόμπελ επέστρεψε στη Σουηδία. Ο Άλφρεντ με την επιστροφή του στην Σουηδία άνοιξε ένα μικρό εργοστάσιο και ξεκίνησε να ασχολείται με εκρηκτικές ύλες, ιδιαίτερα με τη νιτρογλυκερίνη. 

Το 1864, ύστερα από έκρηξη στο εργοστάσιο, σκοτώθηκε ο μικρότερος αδερφός του, ο Εμίλ. Ο Άλφρεντ επηρεάστηκε από τον θάνατο του Εμίλ κι έβαλε στόχο ζωής να ανακαλύψει ένα ασφαλέστερο τρόπο παρασκευής νιτρογλυκερίνης. Τρία χρόνια αργότερα, ο Άλφρεντ εφηύρε τον δυναμίτη. Ήταν σίγουρος πως με την επινόησή του οι πόλεμοι θα σταματούσαν. « Όταν δύο στρατοί ίδιας δυναμικότητας μπορούν να εξολοθρεύσουν ο ένας τον άλλον στην στιγμή, τότε όλα τα πολιτισμένα έθνη θα υποχωρήσουν και θα διαλύσουν τα στρατεύματά τους», έλεγε. Φυσικά έκανε λάθος. Η εφεύρεσή του όμως τον έκανε ζάμπλουτο σε μικρό χρονικό διάστημα. Τα πλούτη του ήταν μυθικά, αλλά προέρχονταν από ματωμένα λεφτά.

Άλφρεντ Νόμπελ, ο Έμπορος του Θανάτου

 Το 1888 πέθανε ο άλλος αδερφός του ο Λούντβιχ. Μια παρισινή εφημερίδα αντί να δημοσιεύσει τη νεκρολογία του Λούντβιχ, δημοσίευσε αυτή του Άλφρεντ, γράφοντας: «Ο Έμπορος του Θανάτου είναι νεκρός. Ο Δρ. Άλφρεντ Νόμπελ, που έγινε πλούσιος επινοώντας τρόπους να σκοτώνει ανθρώπους πιο γρήγορα και μαζικά από κάθε άλλη φορά, απεβίωσε χτες». Έδειχναν ξεκάθαρα και πικρόχολα την αντίθεση τους στην εφεύρεση του δυναμίτη. Ο χαρακτηρισμός δεν του άρεσε καθόλου και με κάθε τρόπο ο Νόμπελ προσπάθησε να αλλάξει την αρνητική εικόνα που είχε δημιουργηθεί για το πρόσωπό του.

Το τέλος

Το 1891 μετακόμισε μόνιμα στην Ιταλία και διηύθυνε ένα χημικό εργοστάσιο. Πέντε χρόνια αργότερα, στις 10 Δεκέμβρη του 1896, ο Άλφρεντ Νόμπελ πέθανε στο σπίτι του στο Σαν Ρέμο ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο. Τον Νοέμβριο του 1895 έγραψε τη διαθήκη του όπου δώριζε το 94% της περιουσίας του στην ίδρυση και καθιέρωση πέντε βραβείων που θα δίνονταν κάθε χρόνο «σε αυτούς που το προηγούμενο έτος αφιέρωσαν τη ζωή τους για το καλύτερο δυνατό όφελος της ανθρωπότητας» Η οικογένεια του Νόμπελ την αμφισβήτησε και ζήτησαν να εξετασθεί η διαθήκη του εκλιπόντος. Παρά την καθυστέρηση, τα πρώτα βραβεία Νόμπελ δόθηκαν στις 10 Δεκέμβρη του 1901, στην πέμπτη επέτειο θανάτου του Άλφρεντ Νόμπελ.

Γιατί δεν υπάρχει Νόμπελ Μαθηματικών;

Στη διαθήκη του ο Άλφρεντ Νόμπελ ζήτησε να απονέμονται ετήσια βραβεία σε επιστήμονες και προσωπικότητες που διέπρεπαν και καινοτομούσαν στους κλάδους της Ιατρικής ή Φυσιολογίας, της Χημείας, της Φυσικής, της Λογοτεχνίας και της Ειρήνης. Πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί να μην απονεμηθεί και βραβείο για τους εξέχοντες μαθηματικούς. Μάλλον δεν τον ενδιέφεραν τα μαθηματικά και μπορεί να τα θεωρούσε απλώς ένα εργαλείο για τις υπόλοιπες επιστήμες (πολύ λανθασμένη άποψη). Πολλοί άλλωστε μαθηματικοί διέπρεπαν στον χώρο της φυσικής ή της χημείας.